Universitetimiz o‘qituvchisining maqolasi chop etildi

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilingan kun keng nishonlanayotgan kun arafasida “Xalq so‘zi” ijtimoiy-siyosiy gazetasida sotsiologiya fanlari doktori (DSc) Seitov Azamatning  maqolasi e’lon qilindi. “Xalq so‘zi” ijtimoiy-siyosiy gazetasi, 2021-yil 8-dekabr, 255-son (8004-son), 1-bet), unda mamlakatimiz Asosiy Qonunining Yangi O‘zbekistonni rivojlantirish strategiyasini amalga oshirishdagi mohiyati va ahamiyati, inson hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat sifatida e’tirof etiladi.

Mamlakatimiz Konstitutsiyasi inson manfaatlari va davlatning strategik maqsadlariga to‘la javob beradigan muhim siyosiy hujjat ekani alohida ta’kidlanadi. Mamlakat Konstitutsiyasi O‘zbekiston Respublikasi uchun adolatli jamiyat, erkin va farovon hayot qurish maqsadiga erishish doirasida katta ahamiyatga ega. Insonning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini amalga oshirishni ta’minlash uchun zarur siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy va institutsional asoslar yaratilgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Yangi O‘zbekiston – ko‘p millatli xalqimizning erkin, farovon  hayotini ta’minlashdan asosiy maqsad bo‘lgan davlatdir” degan so‘zlarini alohida ta’kidlash lozim. Bu xalqaro hamjamiyat bilan doʻstlik va hamkorlik tamoyillariga asoslangan demokratiya, inson huquq va erkinliklari sohasidagi umumeʼtirof etilgan meʼyorlarga qatʼiy muvofiq rivojlanayotgan davlatdir.

Shu bilan birga, so‘nggi yillarda O‘zbekiston inson huquqlari harakatining faol ishtirokchisiga aylandi. Bolalar mehnati va majburiy mehnatga barham berildi. Qolaversa, 2018-yil 11-dekabr kuni AQSh Davlat departamenti o‘z qarori bilan O‘zbekistonni “alohida xavotirga molik davlatlar ro‘yxati”dan rasman chiqarib tashladi.

O‘zbekistonda 2030-yilgacha BMT Barqaror rivojlanish maqsadlarini amalga oshirish bo‘yicha milliy ko‘rsatkichlar ishlab chiqilgan bo‘lib, u “Hech kimni ortda qoldirmaslik” tamoyili asosida amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari ichida birinchi bo‘lib parlament Ombudsmani, Bolalar Ombudsmani, Biznes-ombudsman va Inson huquqlari bo‘yicha Milliy markazni o‘z ichiga olgan milliy inson huquqlari institutlari tizimini yaratdi.

2020-yil iyun oyida ilk bor Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekistonning Milliy strategiyasi qabul qilindi va izchil amalga oshirilmoqda. U Inson huquqlari bo‘yicha kengash va BMT shartnoma qo‘mitalari tavsiyalarini amalga oshirishni nazarda tutadi. Milliy strategiyani qabul qilishda nafaqat ekspert doiralari, balki keng jamoatchilik va xalqaro tashkilotlarning fikri ham inobatga olindi.

O‘zbekiston Respublikasi BMT nizomi va shartnomaviy organlari, BMTning ixtisoslashtirilgan muassasalari va BMT Inson huquqlari kengashining maxsus tartiblari bilan faol va konstruktiv muloqot olib bormoqda. Bundan tashqari, O‘zbekiston o‘z tarixida ilk bor BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashiga a’zo etib saylandi va uning 2021-yil 22-fevralda videokonferensiya formatida bo‘lib o‘tgan 46-sessiyasida muvaffaqiyatli ishtirok etdi. O‘zbekiston BMTning Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim bo‘yicha Jahon dasturida faol ishtirok etmoqda. BMTning Inson huquqlari bo‘yicha ta’lim va kadrlar tayyorlash to‘g‘risidagi deklaratsiyasi qoidalarini amalga oshirish bo‘yicha Milliy harakatlar dasturi amalga oshirilmoqda.

Faol gender siyosati doirasida xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy mavqeini mustahkamlash borasida faol ishlar amalga oshirilmoqda. Davlat boshqaruvida ayollarning roli ortib bormoqda. Oliy Majlisning amaldagi parlamentida xotin-qiz deputatlar soni ikki baravar ko‘paydi. Qonunchilik palatasiga 32 foiz, ya’ni 48 nafar ayol saylangani O‘zbekistonga dunyoning 190 parlamenti orasida 37-o‘rinni egalladi.

O‘zbekistonda ham jinoyat qonunchiligini insonparvarlashtirish bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Sud-tibbiyot ekspertizasi faoliyatida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish keng joriy etilmoqda. Jazolar tizimi va ularni tayinlash mexanizmlari qayta ko‘rib chiqilmoqda, eskirgan shakl va jazolarning zamonaviy sharoitlarga mos kelmaydigan turlari chiqarib tashlanyapti. Bu va boshqa chora-tadbirlar “Qonun ustuvorligi – javobgarlikning muqarrarligi” tamoyili amalda hayotga tatbiq etilayotganidan dalolat beradi.

O‘tgan yillarda mamlakatimiz jinoyat va jinoyat-protsessual qonunchiligiga jinoyat protsessida ishtirok etayotgan fuqarolarning huquq va erkinliklarini so‘zsiz ta’minlash maqsadida uning normalarini takomillashtirish, ilg‘or xalqaro standartlar va xorijiy amaliyotni joriy etishga qaratilgan jiddiy o‘zgarishlar amalga oshirildi.

O‘tgan besh yil davomida sud-huquq tizimida tarixiy ahamiyatga ega o‘zgarishlar ro‘y berdi, bu esa tegishli davlat siyosatining eng muhim yo‘nalishlarini belgilab berdi. Xususan, jinoyat qonunchiligini yanada liberallashtirish va ayrim toifadagi jinoyatlarni dekriminallashtirish amalga oshirildi, ozodlikdan mahrum qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan jazolar ro‘yxati kengaytirildi.

“Xabeas korpus” instituti faoliyati ko‘lamini kengaytirish, jinoyat ishini yuritishning soddalashtirilgan tartibini joriy etish, sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini yanada mustahkamlash bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirildi. Davlatimiz rahbarining 2020-yil 10-avgustdagi “Sud-qidiruv faoliyatida shaxs huquq va erkinliklarini himoya qilish kafolatlarini yanada kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6041-son farmoni bu borada muhim qadam bo‘ldi. Bularning barchasi O‘zbekistonda huquq-tartibot idoralari faoliyatini tashkil etish tubdan qayta ko‘rib chiqilgani, buning asosida har bir xodim tomonidan “Xalq manfaatlariga xizmat qilish” ezgu g‘oyasini hayotga tatbiq etish yotadi, degan xulosaga kelish imkonini beradi.

Maqola so‘nggida butun xalqning yuksak orzu-umidlarini o‘zida mujassam etgan, erkinlik va inson huquqlari kabi umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi jamiyatimizni barcha jabhalarda rivojlantirishga xizmat qilayotgani ta’kidlanadi.